Z kart historii. Kościan 1939

7 września 1939 roku na kościański rynek wjechał motocyklowy patrol Wehrmachtu. Dzień później Niemcy opanowali Kościan.

1 września w życie miasta i powiatu wkradał się chaos. Burmistrza Kościana kpt. Franciszka Ferfeta – jak wielu innych urzędników - wcielono do wojska; do Warszawy wezwano starostę powiatowego Tadeusza Karpińskiego.

Od 1 do 3 września 1939 roku specjalnymi pociągami ewakuacyjnymi wywożono rodziny pocztowców, kolejarzy, oficerów WP, także niektórych urzędników oraz archiwa i ważne dokumenty miejskie.

Panika wzmogła się, kiedy do Kościana dotarła fala uciekinierów z okoli Grodziska, Nowego Tomyśla i Wolsztyna. - Nadchodzą Niemcy. Są już blisko – ta wiadomość potęgowała niepokój. Na drogach od Kościana do Śremu, Środy Wielkopolskiej, Koła i Kutna zapanował niewyobrażalny bałagan. Wojsko mieszało się z cywilami.

Chaos w mieście udało się opanować polskiej straży obywatelskiej, którą stworzył 2 września 1939 roku i którą kierował kupiec, radny miejski, działacz narodowy Feliks Makowski. Był on właściwie kilkudniowym burmistrzem miasta.

4 września 1939 roku w Kościanie zjawili się ułani z leszczyńskiego 17 pułku, którzy wysadzili w powietrze mosty drogowe na Obrze i most kolejowy na linii Poznań – Wrocław i wycofali się w kierunku na Śrem. Teraz pozostało tylko czekać.

7 września 1939 roku na kościański rynek wjechał motocyklowy patrol Wehrmachtu. A z nim major Hans Scheffer – dowódca jednego z batalionów 13 Rejonu Ochrony Pogranicza. Feliks Makowski był w Ratuszu. Scheffer mianował go komisarycznym burmistrzem i polecił zorganizować ludzi do naprawy mostów tak, by główne siły niemieckie mogły dostać się miasta.

Następnego dnia Wehrmacht opanował miasto. Grupka obywateli kościańskich witała Niemców chlebem i solą. Wojennym komendantem został Oberleutnant Otto Sinz, burmistrzem - właściciel i nauczyciel szkoły niemieckiej Wilhelm Heinze. Pierwszą decyzją nowego burmistrza była zmiana nazwy miasta z „Kościan” na „Kosten”. *

Równocześnie do miasta przybyli pierwsi esesmani, odpowiedzialni za formowanie Tajnej Policji Państwowej (Geheime Staatspolizei), czyli gestapo, poczęto tworzyć Policję Porządkową (Schutz polizei), zaś w powiecie kościańskim żandarmerię. 17 września przybył do Kościana dr Helmut Liese, który został pierwszym nazistowskim landratem (starostą) powiatu kościańskiego.

Od pierwszych dni okupacji rozpoczął się wojenny terror. Konfiskowano i niszczono polskie księgozbiory, zabierano radioodbiorniki, przemianowano ulice, nadając im patronaty pruskich i nazistowskich bohaterów, a szkoły pozamykano, uniemożliwiając nawet podstawową edukację. Przystąpiono też natychmiast do brutalnych egzekucji publicznych, z których pierwsza odbyła się 2 października. **

Krwawa okupacja niemiecka trwała do 27 stycznia 1945 roku.

* Fragmenty tekstu Jerzego Zielonki „A wiec wojna” opublikowanego na naszych łamach w 2011 roku.
** Fragment tekstu „Pod okupacją hitlerowską” Mirona Urbaniaka z książki „Materiały archiwalne do dziejów Kościana”

Wysadzony most na ul Marcinkowskiego 1939

Starostwo podczas okupacji

Rynek podczas okupacji

Dzisiejsza al. Kościuki podczas okupacji nosiła imię Adolf Hitler-Straße

Szkoła podoficerska w zlikwidowanym szpitalu psychiatrycznym.

Już głosowałeś!