Diorama Kościana

Muzeum Regionalne im. dra med. Henryka Florkowskiego w Kościanie tworzy projekt, mający na celu próbę odtworzenia układu przestrzennego miasta Kościana z początku XVII wieku.

Przedsięwzięcie to jest realizowane wspólnie przez kościańskich muzealników i zajmujące się od wielu lat rekonstrukcją historyczną „Studio Projektowe - Modele Architektoniczne” Jana Gottwalda z Krakowa

Diorama Kościana sprzed 400 lat stanie się częścią odnowionej ekspozycji poświęconej historii królewskiego miasta Kościana. Zastosowana skala makiety to 1:380, natomiast jej wymiary fizyczne wyniosą 300 x 250 cm. Umożliwi to nie tylko odtworzenie historycznego centrum starego miasta w obrębie murów miejskich i widłach rzeki Obry (wyspa), ale pozwoli pokazać tak ważne z punktu widzenia rozwoju miasta przedmieścia z Poznańskim (obecnie ul Piłsudskiego), Głogowskim (al. Kościuszki i ul. Bernardyńska), starym miastem (osadą przedlokacyjną – place Wolności, Paderewskiego i ulica Bączkowskiego).

Ważnym elementem makiety będzie pokazanie trzech cieków wodnych Obry przepływających przez dawne Smoleńsko (Przedmieście Poznańskie), prawdopodobnych piaszczystych łach występujących na tzw. kanale ulgi, czyli dawnej fosie miejskiej.
W ramach makiety zostanie zaprezentowana ówczesna sieć drogowa, która choć mocno uboga w porównaniu z dzisiejszym miastem, w większości przypadków jest nadal aktualna.

Niezwykle ważną częścią dioramy będzie zamek starościński i próba jego usytuowania, i odtworzenia jego wyglądu na podstawie dostępnych dokumentów, a więc lustracji zamku i starostwa kościańskiego z lat 1565 i 1629. Z uwagi na fakt, że zamek spłonął całkowicie w 1655 r. (spalony doszczętnie przez Szwedów) i brak znanej historykom jakiejkolwiek ikonografii poświęconej tej ważnej w skali miasta królewskiego budowli - w odtworzeniu jego wyglądu korzystano ze szczegółowych i pogłębionych studiów wymienionych lustracji, a posiłkowano się analizą ikonografii ówczesnych zamków, szczególnie z terenu Wielkopolski i Śląska oraz zamków będących własnością rodzin kościańskich starostów z tamtego okresu.

Do odtworzenia ukształtowania przestrzennego miasta i przedmieść korzystano z map z 1791 i 1794 r., które są najstarszymi znanymi mapami miasta sprzed XIX w., a oddającymi w zasadzie układ przestrzenny Kościana sprzed 300-400 lat. Oprócz planów i map w szerokim zakresie użyto dostępne materiały źródłowe, jak chociażby lustracje województw wielkopolskich i kujawskich z lat 1556, 1628-32, 1659-1665, czy publikacje zawierające materiały źródłowe do najdawniejszej historii Kościana, jak: „Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu”. W opracowywaniu dioramy użyteczne były dotychczasowe publikacje, dotyczące dziejów miasta, a także konsultacje z historykami, regionalistami, i archeologami prowadzącymi badania na terenie miasta. Wielce pomocne okazało się również doświadczenie architektów krakowskich realizujących kościański projekt, bowiem wcześniej rekonstruowali już m.in. XVII-wieczne: Kraków i Gorzów Wielkopolski.

Dzięki temu na makiecie znalazło się przeszło 200 obiektów jak: kościoły, klasztory i zabudowania przyklasztorne, zamek i zabudowana zamkowe, domy mieszkalne, warsztaty, zabudowania gospodarcze, jatki miejskie, młyny wodne, końskie i wiatrowe, szpitale i inne obiekty użyteczności publicznej m.in. bramy miejskie, czy baszty. Wszystko to, co udało się do tej pory ustalić, a tworzyło ówczesną tkankę miejską, znalazło swoje odzwierciedlenie w przygotowywanej makiecie. Warto tutaj nadmienić, że samych podświetlonych obiektów na makiecie znalazło się 40. Po zamontowaniu w przyszłości panelu sterującego będzie je można kolejno uruchamiać ubarwiając tym samym narrację historyczną o najdawniejszych dziejach królewskiego miasta Kościana.

Premiera dioramy miasta Kościana i udostępnienie jej zwiedzającym planowana jest przez Muzeum Regionalne w Kościanie na Noc Muzeów, czyli w maju 2014 r.

DARIUSZ KRAM

02/2014